Om de opwarming van de aarde te remmen, wordt veel ingezet op technologie, zoals elektrische auto’s en zonnepanelen. Hiervoor zijn vaak kritieke grondstoffen nodig. Het overgrote deel van deze grondstoffen wordt momenteel verwerkt in China. Vanwege geopolitieke spanningen wil de EU op dit gebied zelfvoorzienender worden. Verwerking binnen de EU zorgt bovendien voor meer controle over milieu- en sociale aspecten, zoals uitstoot van broeikasgassen, afval en arbeidsomstandigheden. In de Critical Raw Material Act hebben Europese landen afgesproken dat in 2030 40 procent van de verwerking van kritieke grondstoffen binnen de grenzen van de EU moet plaatsvinden.

Circulaire keten neodymium magneten

In haar afstudeerproject verkende Preksha Rautela hoe we de Critical Raw Material Act kunnen vertalen naar Nederland. Hierbij zoomde ze in op het materiaal neodymium. Preksha: “Neodymium is een belangrijke grondstof voor magneten die worden gebruikt in bijvoorbeeld windturbines en elektronische apparatuur. In Nederland zit veel industrie die neodymium magneten verwerkt in dit soort toepassingen, onder meer in de regio rond Eindhoven. Het leek me dan ook logisch om voor dit materiaal de potentie voor een circulaire keten in Nederland te onderzoeken.”

Van verkenning tot nationale visie

Als eerste stap bracht Preksha de toeleveringsketen van neodymium in kaart. “Ik heb onder meer gekeken waar de grondstoffen nu precies vandaan komen, hoe ze verwerkt worden en hoeveel ruimte er nodig is voor alle activiteiten in de keten. Vervolgens ben ik scenario’s en roadmaps gaan uitwerken voor vier uitgangspunten, zoals het scenario dat we in Nederland 40 procent van de verwerking doen en het scenario waarbij we volledig zelfvoorzienend zijn. Voor elk scenario ben ik vervolgens gaan kijken naar landgebruik, ecologische impact, benodigde energievoorziening en de haalbaarheid in tijd. Dat heeft uiteindelijk geleid tot een ontwerp met een nationale ruimtelijke visie voor Nederland.”

Methode toepasbaar voor andere regio's

In deze visie staat onder meer op welke locaties mogelijkheden zijn voor het fabriceren van magneten en de inzameling en recycling ervan. Maar nog belangrijker dan het concrete ontwerp vindt Preksha de methode van scenario building die ze met haar project heeft ontwikkeld. “Deze methode biedt vanuit een alomvattend perspectief een overzicht van het opzetten van een circulaire keten voor een specifiek materiaal, waarbij gebruik wordt gemaakt van scenario's op basis van verschillende beleidsaannames. Welke keuzes uiteindelijk gemaakt worden, is dan aan beleidsmakers. Deze methode kun je ook voor andere landen toepassen, waarbij je dan telkens kijkt naar de lokale context en mogelijkheden bij de ruimtelijke inrichting.” 

Schalen en domeinen verbinden

Het mooie van haar methode vindt Preksha dat we hiermee mondiale uitdagingen als schaarste van grondstoffen en klimaatverandering via Europese wetgeving vertalen naar oplossingen op landelijk niveau. “Ik zie mezelf als een mediator tussen deze schalen. Ik houd ervan verbindingen te leggen tussen verschillende niveaus en aspecten, zoals circulariteit en stedenbouw. Enerzijds moeten we de ruimtelijke vereisten van de circulaire transitie vertalen naar stedenbouwkundige opgaven en andersom kunnen stedenbouwkundigen weer helpen deze transitie te faciliteren. Door de ruimte als verbindend element te gebruiken, versterk je beide aspecten.”

Bewuster van onze consumptie

Tot slot noemt Preksha nog een bijkomend voordeel van meer zelfvoorzienendheid op het gebied van de verwerking van grondstoffen. “Het maakt mensen bewuster van waar onze spullen vandaan komen. Doordat nu alles ver van huis wordt geproduceerd, weten we helemaal niet wat de impact van onze consumptie is. Ik ben me hier zelf ontzettend bewust van geworden tijdens mijn project. Ik kan niet meer naar een lepel kijken zonder stil te staan bij de grondstoffen die erin zitten en milieu-impact ervan. Als meer processen van de keten in onze achtertuin plaatsvinden, zien we ook beter wat de gevolgen zijn van ons consumentisme en gaan we hopelijk minderen.”

Dit verhaal is gepubliceerd: maart 2025

Meer informatie

De volledige afstudeerscriptie is beschikbaar via onderstaande link:

• Extractivism To Circularism
  An exploration of the spatial implications of the Critical Raw Materials Act in the Netherlands

Preksha Rautela werd begeleid door Alexander Wandl, David Peck en Laura Thomas.